Bidsprinkhaan (Mantodea)
De bidsprinkhaan (Mantodea) brengt zijn leven door met het wachten op insecten die binnen grijpbereik komen. Ook andere bidsprinkhanen kunnen dienen tot het stillen van zijn immense honger naar vlees. Door hun kannibalistische levenswijze zijn bidsprinkhanen solitair levende dieren.
Van de ongeveer 2300 bidsprinkhaan soorten bewonen de meest exotische en kleurrijke vormen de vochtige tropische regenwouden. De naam ‘bidsprinkhaan’ heeft betrekking op de karakteristieke houding waarbij de bidsprinkhaan de voorpoten als in aanbidding voor zich gevouwen houdt.
SNEL INFORMATIE OVER BIDSPRINKHAAN
Uiterlijke kenmerken van de bidsprinkhaan
De meeste bidsprinkhanen zijn groen tot donkerbruin van kleur. De uiteinden van de pootjes hebben meestal een oranje tot rode kleur. Afhankelijk van de soort worden bidsprinkhanen 1,5 tot 30 centimeter lang. Ze hebben bijtende kaken en hebben normaal 2 paar vleugels, maar vele soorten zijn ongevleugeld. De bidsprinkhaan jaagt vanuit een hinderlaag. Goed gecamoufleerd wacht het dier geduldig tot een prooi binnen grijpbereik komt en schiet dan met zijn doornige voorpoten bliksemsnel naar voren om die te grijpen en op te eten.
- Lengte: Afhankelijk van de soort tussen 1,5 en 30 cm.
- Monddelen: Bijtend.
- Vleugels: Normaal 2 paar, maar vele soorten zijn ongevleugeld.
Waar leven bidsprinkhanen
De bijna 2300 bidsprinkhaan soorten zijn wijdverspreid in alle tropische, subtropische en warme gematigde streken. De enige bedreiging voor de bidsprinkhanen vormt de aantasting van hun leefgebied door de mens, met name tropische regenwouden en sommige woestijngebieden.
Leefwijze
Bidsprinkhanen komen overal op de wereld in de warme streken voor, waarbij de meeste soorten van bidsprinkhanen de tropen bewonen. Binnen deze gebieden leven de bidsprinkhanen van droge woestijnen en gebergten tot in de Afrikaanse savannen en vochtige regenwouden.
- Gedrag: Solitair.
- Voedsel: Andere insecten en spinnen. Grote soorten eten ook kikkers, hagedissen en jonge vogels.
Wat eet een bidsprinkhaan
Een bidsprinkhaan jaagt niet achter zijn prooi aan. In plaats daarvan wachten ze af. Ze liggen bewegingloos en vrijwel onzichtbaar op een blad of plantenstengel op de loer. Wanneer een potentiële maaltijd binnen bereik komt stort de bidsprinkhaan zich bliksemsnel met zijn tangachtige voorpoten op de prooi. Iedere vluchtpoging is door de stevige grip en gekromde doorns aan de voorpoten, bij voorbaat kansloos. Voordat het dier de prooi opeet wordt eerst de kop afgebeten, zodat het geen verdere weerstand biedt.
Voortplanting
Het voortplantingsgedrag van bepaalde bidsprinkhanen, waarbij tijden de paring door het vrouwtje de kop van het mannetje wordt afgebeten, is algemeen bekend. Deze vorm van kannibalisme werd lange tijd als een normale vorm van gedrag gezien. Intussen lijkt het er meer op dat dit gedrag bij vrouwtjes in het vrije veld aanzienlijk minder vaak voorkomt dan in gevangenschap. Na de paring zet het vrouwtje van de bidsprinkhaan de eieren in klompen af in typisch gevormde schuimachtige massa, die door klieren aan het achterlijf wordt geproduceerd.
Bij contact met de lucht verhardt de massa en vormt een taai schimmelig omhulsel dat de eieren beschermt. Dergelijke cocons of oötheken vindt men meestal op onbeschutte plaatsen, zoals bijvoorbeeld tuinpalen of telefoonmasten. Het komt ook wel eens voor dat de cocons op takjes of stengels van planten zitten. Vele soorten begraven de cocon ook in de grond. De jonge bidsprinkhaantjes kruipen door diverse kleine gaatjes uit de oötheek en verspreiden zich. Als de bidsprinkhanen nog klein zijn, zien vele soorten er als mieren uit. Na een serie vervellingen, waarvan het aantal afhankelijk is van de uiteindelijke grootte van het volwassen dier, gaan ze echter meer en meer op hun ouders lijken.
- Voortplantingstijd: In gematigde klimaten in de zomer. In de tropen het gehele jaar door.
- Eieren: Afhankelijk van de soort tussen 10 en 400.
- Ontwikkelingsduur van de eieren: 3 weken tot 6 maanden, afhankelijk van temperatuur en vochtigheid.
Verdediging
Bidsprinkhanen hebben diverse vijanden, in het bijzonder vogels. Om deze af te schrikken steken grotere soorten hun doornige voorpoten naar voren. Deze doornige voorpoten kunnen ook mensenhanden tot bloedens toe verwonden. Soorten die niet groot genoeg zijn om vijanden op deze wijze af te weren proberen hun belagers af te schrikken door het plotseling ontvouwen van hun felgekleurde vleugels. Deze zijn vaak ook nog van oogvlekken voorzien om de suggestie van een angstaanjagend agressief gezicht wekken.
Dergelijke tactieken zijn alleen zinvol wanneer een dier al door een belager is ontdekt. De beste en belangrijkste verdediging is onopgemerkt te blijven. Daartoe zijn de meeste bidsprinkhanen zeer goed gecamoufleerd. Soorten die in gras of op bladeren leven zijn meestal groen. Andere imiteren de nerven van bladeren.
Bidsprinkhaan weetjes
Grote bidsprinkhanen vallen boomkikkers en jonge vogels aan.
Bloemsprinkhanen (pseudocreobotra wahlbergii) hebben verbluffend goed op bloemen lijkende schutkleuren. Vroeger dacht men dat dit diende om nectar zoekende insecten aan te lokken. Uit proeven is gebleken dat de opvallende kleuren alleen de dreighouding ondersteunen
De geslachtsnaam ‘Mantis’, stamt van het Griekse woord voor ‘profeet’ of ‘waarzegger’, en de naam ‘bidsprinkhaan’ zelf hebben betrekking op de karakteristieke houding waarbij de bidsprinkhaan de voorpoten als in aanbidding voor zich gevouwen houdt.
Bijzondere soorten bidsprinkhanen
Een aantal bijzondere bidsprinkhaan soorten zijn bloembidsprinkhaan (Pseudocreobrota wahlbergi), en vioolbidsprinkhaan (Gongylus gongylodes), en orchideebidsprinkhaan (Hymenopus coronatus), en duivelsbloem bidsprinkhaan (Blepharopsis mendica).
Verwante soorten van bidsprinkhaan
De bidsprinkhaan is verwant aan kakkerlakken, wandelende takken, sprinkhanen en verwanten.
Groepen
- Klasse: Insecten
- Orde: Rechtsvleugeligen
- Familie: Bidsprinkhanen
Buitenlandse benaming
Bidsprinkhaan
Praying mantis
Mante religieuse
