Bultrug (Megaptera novaeangliae)

De bultrug verschijnt op zijn trektochten in bijna alle wereldzeeën. In de paartijd laat hij een klagend, aangrijpend geluid horen. De bultrug is met zijn brede staart, de lange wit gerande borstvinnen en de knobbels op zijn kop eenvoudig van andere walvissen te onderscheiden. De smalle borstvinnen bereiken een derde van zijn lichaamslengte. Ze helpen deze reusachtige walvis bij zijn elegante en wendbare manier van voortbewegen.

• Orde: Walvissen
• Familie: Vinvissen
• Geslacht & soort: Megaptera novaeangliae
• Categorie: Zoogdieren

Waar leeft een bultrug?

Bultruggen bewonen koude en polaire zeeën, in de winter trekt de bultrug naar subtropische en tropische wateren. Enkele populaties in de tropen zijn honkvast. Van de oorspronkelijke ca. 150.000 dieren zijn er door bejaging nog slechts een paar duizend bultruggen over. Weliswaar is de commerciële walvisjacht gestopt, maar de soort is nog steeds bedreigd.

Leefwijze

De bultrug kan op bepaalde tijden in alle wereldzeeën opduiken, maar zijn verspreiding en omzwervingen volgen over het algemeen een vast patroon. Er bestaan drie hoofdpopulaties, in de noordelijke delen van de Atlantische en Stille Oceaan en in de zuidelijke oceanen. Deze kunnen weer gescheiden levende, kleinere groepen worden onderverdeeld. Tijdens de paartijd houden bultruggen zich in warmere kustwateren op. Het grootste deel van het jaar brengen ze echter door in koudere gebieden.

Bultrug tochten

De tochten van en naar deze gebieden volgen traditionele routes, over het algemeen treedt er nauwelijks vermenging tussen de deelpopulaties op. Eén van de langste tochten wordt door een Antarctische populatie ondernomen. Deze zwemt 6500 kilometer noordwaarts naar de voortplantingswateren in de golf van Panama. Bultruggen worden vaak in dicht opeengepakte groepen gezien, die een vrouwtje met jong begeleiden bij de geboorteplaats. Men neemt aan dat zulke groepen uit mannetjes bestaan die wedijveren in aandacht trekken van het vrouwtje. Waarbij één dier, vaak alleen kortstondig, de directe leiding op zich neemt. Tot het dreiggedrag van de bultrug behoren het uitblazen van een wolk water (blast), zijwaartse staartslagen onder water, en luid slaan van het achterlijf op het wateroppervlak.

• Gedrag: sociaal, nomadisch.
• Geluid: gecompliceerde gezangen die 6 tot 35 minuten duren. Af en toe andere geluiden, frequenties van 40-5 kHz.
• Voedsel: krill, vis, inktvis.
• Maximale leeftijd: 50 jaar.

(bultrug sprong)

Wat eet een bultrug?

Bultrug populaties van het zuidelijk halfrond voeden zich voornamelijk met krill, maar hun noordelijke soortgenoten genieten een meer gevarieerd dieet. Van zandspiering en scholen vissen zoals makreel en haring. Wanneer er aan het oppervlak rijkelijk voedsel voorhanden is, komt de bultrug van opzij of van onderen. En stoot naar boven met geopende kaken om in één keer een mondvol voedsel te bemachtigen. Een serie elastische keelplooien (keelgroeven) vergroot het mondvolume. Vervolgens perst de walvis het water weg langs zijn baarden, een serie hoornplaten, langs de randen van de bek. Door de bek te sluiten en de tong tegen het verhemelte te duwen, blijft alleen de buit over. Bultruggen gebruiken verschillende vangstmethoden. De schokgolven die door de staartslagen en het om hoogspringen ontstaan, jagen vissen op. Door diep onder water opstijgende luchtbellen uit te stoten, wordt de prooi in verwarring gebracht.

Over de voorplanting

De bultrug laat zijn aangrijpende gezangen meestal tijdens de paartijd horen. De meeste zangers zijn solitaire mannetjes die proberen een vrouwtje te verleiden. Het lied omvat een gecompliceerde serie roepen, die vaak als huilen, piepen, klagen en steunen zijn beschreven. Het lied verschilt van walvis tot walvis en duurt soms 35 minuten zonder onderbreking. Het is vaak dertig kilometer verderop nog hoorbaar. De beide seksen van de bultrug komen gewoonlijk ieder jaar naar dezelfde paringsplaats terug.

Paring

De paring zelf is nog nooit direct waargenomen, maar men neemt aan dat walvissen die samen duiken en vervolgens buik tegen buik weer naar de oppervlakte stijgen, bezig zijn met het paringsritueel. Doordat het vrouwtje bijna een jaar lang drachtig is, komen de jongen het volgende seizoen, als de dieren zich weer in de warme voorplantingsgebieden bevinden, ter wereld. Bij de geboorte is het kalf reeds 4 tot 5 meter lang en weegt 1,3 ton. Het blijft een jaar lang bij de moeder. gedurende de eerste vijf maanden wordt het kalf dagelijks met minstens 40 liter melk gezoogd.

• Geslachtsrijp: met 2 tot 5 jaar.
• Paartijd: winter, het vrouwtje kalft om de 2 tot 3 jaar.
• Draagtijd: 11 tot 12 maanden.
• Aantal jongen: 1, zelden 2.
• Groeitijd: ca. 1 jaar.

Speciale kenmerken van de bultrug

Spuitgat: Boven op de kop, spuit tot 3 meter hoog

Boven en onderkaak: Met huidknobbels en bultjes bedekt.

Rug: Zichtbaar wanneer de walvis opduikt om meerdere keren te spuiten.

Staart: Zeer grote zijflappen, kan met een luide knal hard op het water geslagen worden.

Borstvinnen: Zeer lang en rondom sterk getand, ze worden gebruikt bij de balts aan het wateroppervlak en voor het beschermen van de jongen.

Paring: Mannetje en vrouwtje richten zich verticaal op en duiken in deze omarming half uit het water omhoog. In deze positie blijven ze maximaal 30 seconden voor ze weer uit elkaar gaan.

(bultrug staart)

Bultrug weetjes

• Wetenschappers hebben de gecompliceerde en afwisselende bultrugzang pas in 1969 geregistreerd. Enkele opnamen werden met de Voyager-sonde mee het heelal ingestuurd.
• De bultrug zwemt meestal met een snelheid van 4 tot 14 kilometer per uur, maar in geval van nood kan een snelheid van 27 kilometer per uur bereikt worden.
• De bultrug voert zijn dreiggedrag af en toe uit tegenover schepen, vooral in de voortplantingstijd. Groepen walvissen kunnen op een dreigende manier in de richting van schepen razen, maar draaien steeds vlak voor een botsing om.
• Een gemiddelde bultrug heeft per dag een ton voedsel nodig, dit komt overeen met meer dan een miljoen calorieën.
• Vaak dragen bultruggen littekens van tanden van zwaardwalvissen, vooral op de staart. Het is echter onwaarschijnlijk dat deze rovers een gezonde volwassen bultrug kunnen doden.
• De bultrug duikt diep naar voedsel, zelfs tot de zeebodem op 200 meter diepte. Het is bekend dat hij 30 minuten ondergedoken kan blijven.

Verwante soorten van bultrug

De bultrug is één van de zes soorten vinvissen. Deze staan gekenmerkt door het bezit van een rugvin. De andere zijn de blauwe vinvis, gewone vinvis, noordse vinvis, en de Bryde en dwergvinvis.

Afmetingen

• De bultrug heeft een lengte van 13 tot 14 meter, maximaal 16 meter.
• De bultrug weegt tot 65 ton.