Pofadder (Bitis arietans)

De pofadder (Bitis arietans) is een van de meest gevreesde Afrikaanse gifslangen. Bij gevaar blaast deze gedrongen slang zich op en sist luid, voor hij zich op zijn belager stort. Vaak is de beet van een pofadder dodelijk. De kleur van de gewone pofadder verschilt al naar gelang de ondergrond waarop hij leeft. Hij is niet alleen zo goed gecamoufleerd om vijanden te misleiden, maar ook om zijn argeloze prooien niet te laten schrikken. Mensen worden soms ernstig gebeten omdat ze per ongeluk op de slang waren gaan staan, omdat ze de slang door de camouflage niet gezien hadden.

SNEL INFORMATIE OVER POFADDER

Groepen

• Orde: Hagedissen en slangen
• Klasse: Reptielen
• Familie: Adders
• Geslacht&soort: Bitis arietans

Waar leeft een pofadder

De pofadder leeft gespreid in Afrika en is daar bijna overal te vinden. Soms wel op hoogten tot 2000m zowel in regenwouden als in de droogste woestijnen. Het verspreidingsgebied omvat ook een deel van het Arabisch Schiereiland.

Leefwijze

De gewone pofadder (Bitis arietans) komt in het grootste deel van Afrika in allerlei leefgebieden voor, van woestijnen tot in het regenbos. Hij struint ook boerderijen af op zoek naar kippen en ratten in graanschuren. Met een lengte van ongeveer 90 cm maakt hij een nogal robuuste indruk, zeker ook door zijn dikke lijf en brede kop. Hij kruipt traag met uitgestrekt lichaam over de grond door zijn buikspieren aan te trekken, zodat de grote ruwe buikplaten tegen de ondergrond gedrukt worden. Dit wordt ook wel “lopen” genoemd. In de nacht wacht hij op voorbijtrekkende prooidieren. Hij klimt graag in struiken om te zonnen. Vooral drachtige vrouwtjes zijn zeer gesteld op een zonnebad. Zonder aarzeling waagt hij zich ook in het water, en warmt zich in de avond op asfaltwegen, die nog warm zijn van de zonnestralen. De pofadder is prooidier voor roofvogels, ichneumons, knobbelzwijnen en zelfs voor andere slangen. Bij gevaar blaast hij zich op en sist. Als dit de vijand niet afschrikt, tilt hij het voorste deel van zijn lijf van de grond en stoot toe.

• Gedrag: solitair, meestal in de nacht actief 
• Voedsel: allerlei kleine zoogdieren, vogels, reptielen en amfibieën  
• Levensverwachting: in gevangenschap hoogstens 15 jaar

Kenmerken van de gewone pofadder

• Kop: de brede afgeplatte en enigszins driehoekig afgeronde kop steekt duidelijk bij de rest van zijn lichaam af. Hij is voorzien van gifklieren en sterke kaakspieren. De slang heeft grote ogen om tijdens de jacht goed te kunnen zien.
• Giftanden: zijn hol, zodat het gif in het lichaam van de prooi kan lopen in rust kunnen de giftanden in de mondholte terug geklapt worden.
• Huid: draagt ruwe schubben en camouflagekleuren. De kleur varieert afhankelijk van zijn leefgebied, meestal is er een V vormige dwarsbandering over het hele lijf aanwezig. Het vrouwtje is feller gekleurd dan het mannetje
• Lichaam: gedrongen, relatief kort en dik, driehoekig in doorsnede. Het staart einde loopt spits toe. Het mannetje blijft kleiner dan het vrouwtje.

Wat eet een pofadder

Naast kleine zoogdieren vallen ook vogels, kikkers, padden en hagedissen aan deze slang ten prooi, onzichtbaar door een aan zijn omgeving aangepast kleurpatroon wacht de slang soms urenlang doodstil op zijn geschikte prooi. De pofadder verspilt geen gif aan kleine hapjes zoals kikkers, deze worden leven naar binnen geschoven. Grotere prooien worden door de giftanden met gif geïnjecteerd. Het gif is meestal dodelijk, maar werkt langzamer dan dat van mamba’s of cobra’s. Daardoor kan het slachtoffer vaak nog ontvluchten voor hij sterft. De pofadder volgt echter zijn spoor tot hij het dode dier gevonden heeft. Hij pakt de prooi met de tanden in de onderkaak en verslind hem in zijn geheel. De maaltijd zit als een prop in de keel. De slang richt echter zijn kop op, waarna de hap door de spierbewegingen naar de maag getransporteerd wordt. het verteringsproces duurt lang.

Afmetingen

• Lengte: 70-90cm

Voorplanting

Aan het begin van de paartijd houden de mannetjes schijngevechten om de gunst van een vrouwtje. Tijdens de paring windt het mannetje zijn staartonderkant rond het vrouwtje en voert zijn hemipenis, een tweetoppig geslachtsorgaan in de cloaca van het vrouwtje. De bevruchte eieren blijven in haar lichaam tot de jongen in maart of april het volgend jaar “levend” geboren worden. De dun schalige eieren scheuren meestal tijdens het “leggen” en de kleine slangen zijn al uit de eieren gekropen wanneer ze het moederlichaam verlaten.

• Geslachtsrijp: met ca. 2 jaar Paartijd: oktober tot december Aantal jongen 20-30 soms meer dan 50
• Draagtijd: Ca. 5 maanden: de eieren ontwikkelen zich in het lichaam van het vrouwtje

Eieren

Slangen die op deze manier jongen baren, noemt men ov vivipaar: eierlevendbarend, levendbarend na groei in een ei in plaats van via een placenta. Er zijn gevallen bekend waarbij een vrouwtje meer dan 80 jongen pofaddertjes ter wereld bracht. De pasgeboren jongen zijn ongeveer 20cm lang en kunnen direct een prooi doden. Meestal vervellen ze echter eerst en kunnen dan niet jagen. Ze voeden zich deze periode met inwendige dooierzak, een laatste restant van hun embryonale ontwikkeling. Daarna zijn ze bijna een kwart groter geworden. Met twee jaar zijn ze geslachtsrijp.

Pofadder verdediging

De variabele schutkleur van de pofadder is een typische overlevingsstrategie. Woestijndieren zijn licht geelbruin met donkerbruine, naar de achteren gerichte, hoekige vlekken met een lichte rand: bosdieren hebben een donkere huid met een olijfgroene en bruine tekening, waardoor ze tussen afgevallen blad vrijwel onzichtbaar zijn. Desondanks kunnen vijanden de slang ontdekken, die dan naar drastische methoden moet grijpen. Hij blaast zich luid sissend op. Als dit niet werkt, bijt hij toe. Een zeer werkzaam gif wordt vanuit de klieren in de kop via de tanden in het lichaam van de aanvaller gepompt. De plaats van de beet begint te branden, zwelt op en er ontstaan blazen. Meestal is het gevolg hiervan een dodelijke hapering van het hart of de nieren.

Soortbescherming

Hoewel hij vijanden heeft en door de mens wordt gevreesd, lijkt de gewone pofadder niet direct een bedreigde soort te zijn.

Verwante soorten van Pofadder

Het geslacht Bitis omvat een achttal soorten pofadders. De grootste is de Gabonadder (Bitis gabonica), dit is een giftige slang uit de familie Viperidae (adders), en de kleinste is de dwergpofadder (Bitis peringueyi). De dwergpofadder is een zeldzame adder die leeft aan de kust gelegen zandduinen van de Namibwoestijn.