Muskusos (Ovibos moschatus)

De muskusos heeft hele lange dekharen met daaronder een wollige vacht die hem tegen de strenge poolkou beschermt. Dankzij deze ‘jas’ kan de muskusos noordelijker dan enig ander hoefdier leven. Zijn naam dankt de muskusos aan de sterke geur die de mannetjes muskusossen in paartijd verspreiden. De geurklieren liggen vlak onder de ogen. Door de kop langs de voorpoten te wrijven komt de geurstof vrij. De stier is al op grote afstand te ruiken.

• Orde: Evenhoevigen.
• Familie: Holhoornigen.
• Geslacht & soort: Ovibos moschatus.
• Categorie: Zoogdieren

Waar leeft een muskusos?

De muskusos leeft in de arctische gebieden van Canada, in Alaska en Groenland. Ook in de Harjedalen van Zweden en de Dovrefjell van Noorwegen leven enkele kuddes in het wild. In het begin van deze eeuw waren er nog maar weinig muskusossen over. Op Groenland en in Canada werden reservaten ingericht, zodat de muskusos op dit moment geen bedreigde diersoort meer is.

Leefwijze

Het is nauwelijks voor te stellen hoe de muskusos in het barre klimaat van dit arctische gebied, dat noordelijk van de bomengrens ligt, kan overleven. Het voedsel is hier bijzonder schaars en er is ook nauwelijks beschutting tegen de wervelstormen die hier praktisch het hele jaar plaats vinden. Een muskusos kudde kan wel uit zo’n 100 dieren bestaan en ziet er dan uit als een enorme deken van bont.

• Geluid: snuift als hij gestoord wordt.
• Gedrag: vormt kuddes voor warmte en bescherming.
• Voedsel: grassen, zeggen, kruiden, dwergberken, dwergwilgen en kortmossen.

Wat eet een muskusos?

’s Winters is er voor de muskusossen maar weinig te eten. Daarom moeten ze in gebieden blijven waar maar weinig sneeuw ligt. In de bovenkaak heeft de muskusos geen snijtanden. Voedsel rukt hij af door de ondersnijtanden krachtig tegen een hoornplaat in de bovenkaak te drukken. De korte zomer biedt genoeg planten wanneer de sneeuw gesmolten is. Dan eet de muskusos overdadig. Hij trekt dan van gebied naar gebied en eet al het eetbare wat hij maar vinden kan. Op zijn menu staan dwergberken en dwergwilgen, grassen, zeggen, en andere kruidachtige planten. Als in september de eerste winterstormen sneeuw brengen, trekken de muskusossen zich in de bergen terug waar de sneeuw niet zo hoog ligt.

Afmetingen

• Lengte: mannetje tot 2,45 m, vrouwtje een derde kleiner.
• Hoogte: tot 1,40 m , in het noorden kleiner.
• Gewicht: mannetje tot 380 kg, vrouwtje tot 220 kg.

Over de voortplanting

De bronsttijd valt in de nazomer. De stieren vechten dan hevig met elkaar om hun harem en om het recht van paring. De rivaliserende stieren stormen met laag gehouden koppen op elkaar in. Na enige ronden geeft één van de stieren op. Het muskusos kalf wordt in april of mei van het jaar erop geboren, wanner de arctische nacht nog steeds veel langer is dan de dag. Het kalf heeft bij de geboorte al een dikke vacht, maar kan toch makkelijk van kou sterven zolang de haren vochtig zijn van het vruchtwater. Om te overleven kruipt hij onder de lange haren van zijn moeder om zicht te warmen. Gedurende de eerste drie maanden leeft het kalf uitsluiten van de overvloedige en voedzame moedermelk. Maar na een paar weken begint hij toch ook al aan grassen te knabbelen. Door het zeer ruwe klimaat is het voorplantingssucces van de muskusos uiterst laag. Vaak bevinden zich niet meer dan vier muskusos kalfjes in een kudde.

• Paartijd: augustus/september.
• Draagtijd: 8,5 maand.
• Aantal jongen: 1 kalf.

Vijanden van een muskusos

Afgezien van de mens is de wolf de grootste vijand van de muskusos. Als een rodel wolven een kudde aanvalt, gaan de dieren in een dichte kring staan en richten hun hoorn op de aanvaller. De jonge dieren gaan binnen de gevormde kring staan of verbergen zich onder de dichte vacht van hun moeder. Eén of meer stieren storten zich vervolgens op de wolven en proberen ze op de hoorns te nemen en in de lucht te gooien te gooien of te doden. Merken de wolven dat de verdediging te sterk is, dan trekken ze zich terug. Deze verdedigingstactiek hielp echter niet tegen bewapende mensen. Toen de Eskimo’s en indianen de eerste geweren in handen kregen, begonnen ze de dieren in groten getale af te schieten. Kalveren werden voor dierentuinen gevangen. Hiervoor moesten wel eerst de moeder dieren gedood worden. Toen het aantal levende muskusossen dramatisch was afgenomen, verbood de Canadese regering het doden van deze dieren en stichtte beschermende reservaten.

Hoe de muskusos in het koude poolklimaat overleeft

Oren: kort en dichtbehaard. Alleen de oorpunten steken uit.

Hoorns: alleen bij de volwassen stieren verbreden ze zich aan de basis tot een harde, tot 10 cm brede plaat. De muskusos gebruikt zijn hoorns ter verdediging tegen aanvallen van beren en wolven en in de strijd met rivalen.

Ogen: klein en door de hoorns beschermd.

Hoeven: kort en iets gespreid zodat hij op harde, verijsde of besneeuwde bodem stevig kan lopen.

Vacht: op de rug kort haar. Aan de hals, borst achterhand lang, soms tot wel 90 centimeter. Het is het langste zoogdierhaar dat bestaat.

Zomervacht: in juni en juli donkerbruin

Wintervacht: Langer en donkerder, met fijn onderhaar, verbleekt in het voorjaar tot lichter bruin.

Wist je dit?

• De dichte vacht beschermt de muskusossen tegen muggen en steekvliegenzwermen die de mens tot vertwijfeling zouden brengen. Toch kunnen ogen en oren gaan ontsteken door deze steken.
• Muskusossen kunnen zeer snel lopen. Hun scherp gekante, brede en korte hoeven geven hen goed houvast op harde en besneeuwde bodem.
• Volgens een legende bij de Eskimo’s zouden op een kwade dag alle muskusossen een man volgen die naar het zuiden wilde trekken. In 1898 stond Buffalo Jones op het punt naar het zuiden te gaan. Hij ving vijf muskusossen om ze mee te nemen. Om het voorspelde onheil te voorkomen, sneden de Eskimo’s ijlings de dieren de keel door.

Verwante soorten van de muskusos

De nauwste verwant van de muskusos is de takin of rundergems, Budorcas taxicolor, die in de zeer ontoegankelijke sub-alpine wouden van West-China, Bhutan en Birma leeft.