Pijlstaartrog (Dasyatis)

In de tropische en gematigde zeeën rond de hele wereld kan met pijlstaartroggen aantreffen. De pijlstaartrog varieert in vorm van bijna rechthoekig tot rond, en zijn soms gevlekt, soms gemarmerd. Er zijn meer dan 80 verschillende pijlstaartroggen die in lengte variëren van 30 cm tot 4,4 meter. Gemeenschappelijk kenmerk is hun zweepachtige staart waarmee ze een vijand ernstig kunnen verwonden.

• Orde: Roggen
• Familie: Pijlstaartroggen
• Geslacht: Dasyatis
• Categorie: Vissen

SNEL INFORMATIE OVER PIJLSTAARTROG

Waar leeft een pijlstaartrog?

De pijlstaartrog komt over de hele wereld voor in tropische en gematigde zeeën, ook aan de Midden-Europese kust, in het noorden tot aan Zuid-Scandinavië. In het algemeen zijn pijlstaartroggen geen bedreigde soort, hoewel hun voedsel hoofdzakelijk bestaat uit mosselen die zeer gevoelig zijn voor waterverontreiniging.

Leefwijze

Pijlstaartroggen geven de voorkeur aan rustig water, en brengen een groot deel van hun leven door terwijl ze half ingegraven in zand of modder met alleen hun ogen, spuitgaten en staart vrij liggen. Als ze opgeschrikt worden, schieten ze snel met een krachtige slagen van hun enorme, vleugelachtige borstvinnen vooruit. In Europese wateren treft men de pijlstaartrog in de regel alleen ’s zomers aan. Sommige wetenschappers denken dat de pijlstaartrog in de winter naar dieper water vertrekt. Andere onderzoekers hebben het idee dat deze vissen zich gewoon ingraven en de winter doorbrengen in een soort winterslaap.

• Gedrag: solitair, leeft op de zeebodem.
• Voedsel: weekdieren, kreeftachtigen en vissen.

Wat eet een pijlstaartrog?

Pijlstaartroggen voeden zich in hoofdzaak met zeepieren, weekdieren, en kreeftachtigen die ze uitgraven. De grotere exemplaren van deze roggen eten ook wel dode vis of inktvis. De bek van een pijlstaartrog bevindt zich aan de onderzijde van zijn kop. Hij heeft verschillende rijen stompe en brede tanden die helpen bij het openbreken van schelpen van prooidieren. Met zijn schutkleur is hij tijdens het voedsel zoeken goed beschermt tegen vijanden.

• Spanwijdte: afhankelijk van de soort 30 cm tot 4,4 m
• Lengte: tot 4,3 meter
• Gewicht: 750 g tot 340 kg

De stekel van een pijlstaartrog

De stekel van een pijlstaartrog is giftig en ligt in zijn lange, zweepachtige staart. Als de vis op de één of andere manier gestoord wordt, slaat hij met zijn staart heen en weer zodat zijn stekel geactiveerd wordt. Zowel de staart als de stekel zijn een uitstekend wapen waarmee de vis argeloze voorbij zwemmers een fikse verwonding kan toebrengen als hij ze al niet direct dood. De lengte van de stekel is verschillend. Bij het pijlstaartrog mannetje is hij tot 42 cm lang. De angstaanjagende stekel is van onderen gevorkt en gevuld met weefsel dat gif uitscheidt.

Over de voortplanting

Over het paargedrag van de pijlstaartrog is weinig bekend. Wel is het zeker dat hij tussen twee en negen levende jongen ter wereld brengt die in de buik van de moeder uit het ei kruipen. In het begin leven de jongen van de inhoud van de dooierzak. Naarmate ze zich verder ontwikkelen, nemen ze voedsel op uit de baarmoederachtige eileiderwand van de moeder. Bij de geboorte hebben pijlstaartroggen een doorsnee van ongeveer 18 centimeter.

• Geslachtsrijp: onbekend.
• Voortplantingstijd: meestal in de lente.
• Ontwikkelingsduur: 4 maanden tot een jaar.
• Aantal jongen: eierlevendbarend, 2 tot 9 jongen.

Verschillende soorten pijlstaartroggen

De pijlstaartrog die het meeste voorkomt in de wateren van Europa, maar ook in de Atlantische oceaan rond Groot Brittannië, Spanje en in de middellandse zee, is de Dasyatis pastinaca. In de zeeën rond noord en Zuid-Amerika, van New Jersey tot Brazilië, is de Dasyatis americana wijd verbreid. In het Indische deel van de Stille Oceaan leeft de reusachtige Dasyatis brevicaudata, waarvan al enkele exemplaren met een lengte van 4,3 meter gevangen zijn. Er bestaan soorten, zoals de Zuid-Amerikaanse zoetwater pijlstaartrog, die in riviermondingen zwemmen. De kleur van de pijlstaartrog hangt af van zijn leefomgeving. Soms hebben ze een bruine rug, elders zijn de roggen donkergrijs. De onderzijde van de pijlstaartrog is crèmekleurig tot wit. Grote exemplaren dat zijn vissen met een gewicht van meer dan 22 kilo en zijn meestal donker gekleurd met blauwachtige vlekken.

Verwante soorten

Er zijn meer dan 80 soorten pijlstaartroggen variërend in grootte van anderhalf tot tweeënhalve meter. Er bestaat ook een zoetwater rog, Potamotrygon.

De Pijlstaartrog en de mens

Het vlees van de pijlstaartrog is van weinig commercieel belang, maar wordt door sommige mensen wel gegeten. Zijn stekel wordt soms als wapen gebruikt, en men bereidt olie uit zijn lever. Maar af en toe zijn de rollen omgedraaid en doden pijlstaartroggen mensen. Dat gebeurt dan vooral als nietsvermoedende zwemmers aan het strand per ongeluk op een half ingegraven rog trappen. Door een klapt van de zweepstaart of de stekel kunnen mensen ernstig gewond raken. Als ze niet snel behandeld worden, ontstaat een gemene ontsteking die lang duurt en soms zelfs dodelijk is.

Wist je dit?

• De stekel van een pijlstaartrog werd ook wel als speerpunt, dolk en naald gebruikt, en zijn huid als trommelvel.
• In Zuid-Engeland doet onder vissers het verhaal de ronde dat de olie uit een pijlstaartrog-lever preventief werkt tegen longontstekingen.
• In de wateren rond Mexico graven zich honderden pijlstaartroggen in op plaatsen die bekend staan als ‘rog groeven’, een soort ‘dalen’ in de zeebodem
• Veel vissers hebben zo’n hekel aan de stekel van de pijlstaartrog, dat ze, als ze een dier per ongeluk in hun netten vangen, het staartdeel afslaan en de rog terug in zee werpen. Veel grote pijlstaartroggen heeft een dergelijk lot getroffen.
• Hamerhaaien maken vaak jacht op kleine tot middelgrote pijlstaartroggen. De meeste wetenschappers denken dat de merkwaardige, hamerachtige kop van de haai zich zo heeft ontwikkeld, dat zijn ogen beschermt zijn tegen een slag van de staart en de giftige stekel van een rog.