Termieten (Termitidae e.a.)
Termieten (Termitidae e.a.) leven in reusachtige, hooggespecialiseerde kolonies, waarin elk dier een speciale taak vervult. Alle termieten werken samen voor het welzijn en behoud van de kolonie. De meeste termietsoorten zijn kleine, blinde en bleke insecten, die nooit het daglicht zien. Hun reusachtige nestheuvels zijn zeer opvallend. Bij de vertering van plantaardige stoffen zijn ontelbare termieten betrokken.
SNEL INFORMATIE OVER WANDELENDE TAKKEN
Uiterlijke kenmerken van termieten
Een volwassen termiet heeft een lengte van 2 tot 32 mm. Termieten hebben meestal een zwarte of zwartbruine kleur. De werkers zijn doorschijnend tot kleurloos. Ze hebben alleen vleugels als ze aan de voortplanting deelnemen.
- Lengte: 2 tot 22 mm. Koninginnen kunnen tot 120 mm lang worden.
- Kaken: Bijtend en kauwend. Soldaten hebben grotere kaken.
- Vleugels: Alleen bij dieren die aan de voortplanting deelnemen.
Waar leven termieten
De meeste termieten soorten leven overwegend in (sub)tropische gebieden. Tot ongeveer 45 tot 40 graden Noorder en zuiderbreedte. Termieten behoren nog steeds tot de meest voorkomende insecten. Hoewel sommige boom bewonende soorten door het kappen van bossen bedreigd worden.
Leefwijze
De meer dan 2300 soorten termieten bewonen overwegend de (sub)tropische regio’s. Ze hebben veel verschillende leefomgevingen weten te veroveren. Termieten zijn insecten die staten bouwen. Ze leven in reusachtige kolonies waarin elk insect tot een sociale groep of ‘kaste’ behoort. In het centrum van de kolonie leeft de koningin. Ze is aanzienlijk groter dan de andere termieten en bezit een sterk vergroot achterlijf. Ze produceert de eieren en bepaalt tot welke kaste de uitkomende larven behoren. In haar gezelschap leeft de koning, waarmee ze regelmatig paart.
Voor de verdediging van de kolonie is er de speciale kaste van de soldaten. De werksters vormen de grootste kaste. Zij hebben gemeenschapstaken, zoals het bouwen van het nest, de verzorging van de jongen en het zoeken naar voedsel. De nesten verschillen per soort. Sommige soorten wonen in holle takken, andere maken een netwerk van onderaardse tunnels. Meer complexe nesten bestaan uit systemen van ondergrondse kamers. Het opvallendst zijn de heuvels, die zeer verschillend van vorm en soms meer dan zes meter hoog zijn.
Gedrag: Vormen reusachtige kolonies met vaste sociale structuren.
Voedsel: Plantaardig materiaal, vooral hout.
Levensverwachting: Koningen en koninginnen tot 10 jaar.
Wat eten termieten
Termieten zijn de recycling specialisten van het dierenrijk. In grote groepen verlaten ze het nest en zoeken naar dood hout, bladeren en wortels. Andere soorten hebben liever levende planten of plantesappen. Het hoofdbestanddeel van hout is cellulose, dat moeilijk verteerbaar is. Microscopisch kleine organismen in de darm van de termiet zetten de cellulose in een beter verteerbare substantie om. Sommige soorten leggen hiertoe ook speciale “schimmeltuinen” in hun nesten aan. De termieten kauwen kun voedsel uitvoerig en laten hun uitwerpselen op speciale plaatsen achter waar er schimmels op groeien. Deze schimmels zetten de resterende cellulose om. De termiet eet zowel de producten die daaruit ontstaan, als de schimmels zelf.
Voortplanting
Op bepaalde tijden verschijnen grote zwermen gevleugelde termieten buiten het nest. De geslachtsrijpe mannetjes en vrouwtjes, de gevleugelde dieren die tot voortplanting in staat zijn, zijn maandeling in het nest opgegroeid en gaan naar buiten wanneer de tijd daar rijp voor is. Hun vleugels zijn zwak ontwikkeld, waardoor ze maar korte afstanden kunnen vliegen. De meeste soorten verliezen dan hun vleugels en zoeken op de grond naar een partner. Nadat een paar gevormd is, bouwen ze op een geschikte plaats een nestkamer en er ontstaat een nieuwe kolonie.
De meest vliegende termieten vallen echter aan andere dieren ten prooi. Na de bouw van een kamer paren de nieuwe koning en koningin. Uit de bevruchte eieren komen de eerste werksters, die tijdens het larvestadium door de koning en koning verzorgd worden. De eerste generatie werkers is dan voor het grootbrengen van de volgende generatie verantwoordelijk. Vanaf dan bekommeren koningin en koning zich uitsluitend om de voortplanting. Het achterlijf van de koningin produceert zo’n 30.000 eieren per dag.
Aantal eieren: tot 30.000 per dag
Ontwikkeling van de larven: 3 maanden, de larven lijken op volwassen dieren.
Vijanden van termieten
Termieten hebben veel dieren als vijand zoals duizendpoten, spinnen, en mieren. Deze insecten dringen het termietennest binnen om de termieten te eten. Soldaten stellen zich tegen de indringers te weer en vallen iedere ongenode gast aan. De meeste soldaten hebben vergrote koppen en sterke kaken. Sommige bezitten speciale klieren, waarmee ze een kleverige vloeistof afscheiden om vijanden vast te kleven. Toch vallen veel termieten aan rovers ten prooi. Binnendringende mieren kunnen een nest volledig uitmoorden. Termieten kunnen zich tegen roofdieren als miereneters, schubdieren of aardvarkens nauwelijks verdedigen. Deze dieren kunnen de wanden van de heuvels openbreken en de termiet met hun lange tong naar buiten halen.
Het termietennest
Afhankelijk van de soort kunnen termietennesten zeer verschillend van vorm zijn. Termietenheuvels kunnen zich zowel boven als ondergrond bevinden.
Luchtkanalen: Een termietennest heeft luchtkanalen. Hierdoor kan voldoende verse lucht circuleren.
Schimmeltuinen: Een termiet gebruikt schimmeltuinen om de cellulose te verteren.
Koninginnekamer: In de koninginnekamer worden de bevruchte eieren geproduceerd.
Buitenwand: De buitenkant van een termietennest is zo hard als beton.
Kastensysteem
De koningin is het belangrijkste dier in het nest. Samen met de koning zorgt ze voor de voortplanting binnen de kolonie. Toekomstige koningen en koninginnen beginnen hun leven als gevleugelde geslachtelijke dieren. Andere kasten zijn de soldaten en werkers.
Termieten weetjes
Een termietenheuvel in Noord-Australië werd zes meter hoog en had op de grond een omtrek van dertig meter.
De Australische kompastermieten bouwen lage heuvels, die er als grafstenen uitzien.
In droge en hete gebieden houden termieten hun heuvels koel door de buitenwand met water te bevochtigen.
De koningin scheidt speciale chemische stoffen (feromonen) af, die de groei van haar nakomelingen sturen en bovendien bepalen tot welke kaste de larven gaan behoren. Bij het verzorgen van de koningin nemen werkers deze stoffen op en dienen ze met het voedsel aan de opgroeiende larven toe.
Verwante soorten
Er bestaan ongeveer 2300 soorten termieten. Ze zijn het meest verwant aan kakkerlakken.
Groepen
- Klasse: Insecten
- Orde: Termieten
- Familie: Termitidae e.a.